Τα τελευταία χρόνια, λίγο πολύ, όλοι μας έχουμε ακούσει για το θέμα της υποβολής της Δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης, αλλιώς γνωστότερο ως Πόθεν Έσχες. Το γνωρίζουμε κυρίως από παραλείψεις στις οποίες έχουν υποπέσει δημόσια πρόσωπα της πολιτικής και έχουν δει το φως της δημοσιότητας.

Αυτό που πολλοί από εμάς αγνοούν είναι ότι στα υπόχρεα πρόσωπα ανήκουν και πολλές άλλες κατηγορίες πολιτών, οι οποίο οφείλουν από φέτος να είναι συνεπείς αφού η υποβολή της δήλωσης γίνεται ηλεκτρονικά και θα προκύψουν άμεσα διασταυρώσεις, ειδικά στην περίπτωση της μη εμπρόθεσμης υποβολής.

Ειδικά για φέτος, για πρώτη φορά, η υποβολή της δήλωσης Πόθεν ‘Εσχες θα γίνει κατά το χρονικό διάστημα από 15 Οκτωβρίου 2016 έως 15 Ιανουαρίου 2017.

Ποιοι είναι υπόχρεοι;

Είναι οι βασικοί μέτοχοι, τα διοικητικά και τα διευθυντικά στελέχη των επιχειρήσεων με έδρα στην Ελληνική επικράτεια ή αντιπρόσωποι εταιρειών οι οποίες έχουν συνάψει συμβάσεις με το Ελληνικό δημόσιο το αντικείμενο των οποίων ξεπερνάει τις 150.000 ευρώ.

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ως βασικός μέτοχος θεωρείται το φυσικό πρόσωπο το οποίο:

– βρίσκεται ανάμεσα στους 10 μεγαλύτερους μετόχους της εταιρείας

– κατέχει από οποιαδήποτε αιτία δικαίωμα ψήφου στη Γενική Συνέλευση της εταιρείας που τον κατατάσσουν στους δέκα μεγαλύτερους κατόχους δικαιωμάτων ψήφου

– έχει δικαίωμα ν’ ανακαλεί ή να διορίζει μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου

– συμμετέχει τουλάχιστον με 1% στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας

– είναι κάτοχος δικαιωμάτων ψήφου στη Γενική Συνέλευση που αντιστοιχεί στο 1% του συνόλου των δικαιωμάτων ψήφου

– καταρτίζει συμβάσεις ή συμφωνίες με την επιχείρηση από τις οποίες αποκτά ο ίδιος έσοδα.

Υπόχρεα είναι, εκτός των νομικών προσώπων, και ιδιώτες οι οποίοι έχουν συνάψει συμβάσεις με το δημόσιο αξίας 150.000 ευρώ.

Παράλληλα, υπόχρεοι είναι όλοι οι προαναφερόμενοι (μέτοχοι, μέλη ΔΣ, διευθυντικά στελέχη και ιδιώτες) εταιρειών οι οποίες έχουν συμπράξει με το δημόσιο για την υλοποίηση ή εκτέλεση έργων στο πλαίσιο της ΣΔΙΤ (Σύμπραξης Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα).

Αναμενόμενο είναι το γεγονός ότι υπόχρεοι υποβολής δήλωσης περιουσιακής κατάστασης είναι οι Πρόεδροι, οι Αντιπρόεδροι, οι Διευθύνοντες σύμβουλοι, οι Διοικητές, οι Υποδιοικητές, τα εκτελεστικά μέλη Δ.Σ. και οι γενικοί διευθυντές των τραπεζών, των χρηματιστηριακών και εταιρειών παροχής επενδυτικών υπηρεσιών καθώς και όλων των λοιπών πιστωτικών ιδρυμάτων.Προφανώς υπόχρεα είναι τα διοικητικά και διευθυντικά μέλη της εταιρείας Ελληνικά Χρηματιστήρια και όλων εταιρειών οι οποίες είναι θυγατρικές και συνδεδεμένες με την ΕΧΑΕ και κάθε οργανωμένης χρηματιστηριακής αγοράς η οποία δουλεύει στη χώρα.

Επίσης υπόχρεοι είναι oι πρόεδροι, οι αντιπρόεδροι, οι διοικητές, οι υποδιοικητές, τα εκτελεστικά μέλη, οι διευθύνοντες ή εντεταλμένοι σύμβουλοι και οι γενικοί διευθυντές νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, δημοσίων επιχειρήσεων, δημοσίων οργανισμών, καθώς και νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, που ανήκουν στο κράτος ή επιχορηγούνται σε τακτική βάση από κρατικούς πόρους κατά 50% τουλάχιστον του ετήσιου προϋπολογισμού τους ή τη διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο.

Στην αναφορά μας στο δημόσιο τομέα θα πρέπει να τονισθεί ότι υπόχρεα είναι όλα τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη και προϊστάμενοι των επιτροπών και διευθύνσεων προμηθειών και διαγωνισμών εταιρειών οι οποίες ανήκουν στο κράτος. Δηλαδή, όχι μόνο οι διοικήσεις αλλά και τα στελέχη τα οποία είναι υπεύθυνα για την παροχή κρατικού χρήματος προς προμηθευτές του δημοσίου.

Στον τομέα της πολιτικής συμπεριλαμβάνονται όλα τα μέλη της κυβέρνησης, της βουλής της ευρωβουλής, όλα τα διοικητικά και αιρετά μέλη των δήμων και των περιφερειών και όσοι διαχειρίζονται τα οικονομικά των πολιτικών κομμάτων.Η τελευταία κατηγορία είναι σημαντική καθώς στο παρελθόν υπήρχαν πολλές περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Στους συνήθεις υπόχρεους είναι φυσικά οι ιδιοκτήτες ΜΜΕ, οι δημοσιογράφοι, οι γιατροί με διοικητικές θέσεις στο ΕΣΥ και στο ΠΕΔΥ, τα διοικητικά στελέχη και το προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, οι διοικήσεις των ανεξάρτητων και ρυθμιστικών αρχών, οι προϊστάμενοι της δικαστικής εξουσίας, των ελεγκτικών και εισπρακτικών διευθύνσεων του ΥΠΟΙΚ και ένας μακρύς κατάλογος ο οποίος περιλαμβάνει ανάμεσα σε πολλούς τους προϊσταμένους των Διευθύνσεων Αλλοδαπών, τα μέλη των επιτροπών εξετάσεων υποψηφίων οδηγών και τους προέδρους αθλητικών ομοσπονδιών, αμειβόμενων τμημάτων και φυσικά τους διαιτητές.

Τέλος, είναι εξαιρετικά σημαντικό να τονισθεί ότι είναι υπόχρεοι για υποβολή δήλωσης περιουσιακής κατάστασης και οι σύζυγοι και τα ανήλικα παιδιά των προαναφερομένων.

Έχουμε υπολογίσει ότι υπόχρεοι είναι πάνω από 300 χιλιάδες φυσικά πρόσωπα.

Πότε υποβάλλεται η δήλωση;  

Η δήλωση πρέπει να υποβάλλεται μέσα σε 90 ημέρες από την απόκτηση της ιδιότητας που καθιστά το πρόσωπο υπόχρεο υποβολής για πρώτη φορά και στη συνέχεια, 3 μήνες μετά την ετήσια υποβολή της Δήλωσης Φορολογίας Εισοδήματος του εκάστοτε έτους για τους παλιούς υπόχρεους.

Ειδικά για φέτος, για πρώτη φορά, η υποβολή της δήλωσης Πόθεν ‘Εσχες θα γίνει κατά το χρονικό διάστημα από 15 Οκτωβρίου 2016 έως 15 Ιανουαρίου 2017.

Πως υποβάλλεται η δήλωση;

Θα υποβληθεί υποχρεωτικά ηλεκτρονικά μέσω της ενιαίας εφαρμογής www.pothen.gr ενώ ο υπόχρεος υποβολής απαιτείται να είναι ενεργός χρήστης των υπηρεσιών του Taxis καθώς η ταυτοποίηση υπόχρεου και συζύγου από την εφαρμογή γίνεται με την χρήση των συγκεκριμένων κωδικών.  Προσοχή στο γεγονός ότι και οι σύζυγοι πλέον είναι υπόχρεοι στην απόκτηση κωδικών taxisnet.

Τι πρέπει να δηλωθεί;

Οι υπόχρεοι θα κληθούν να δηλώσουν σε ηλεκτρονική φόρμα στο διαδίκτυο αναλυτικά τα ακόλουθα στοιχεία που διαθέτουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό:

•    Tο σύνολο των εισοδημάτων τους από όλες τις πηγές

•    Τον τρόπο απόκτησής των προαναφερθέντων εισοδημάτων

•    Tο σύνολο της ακίνητης περιουσίας

•    Καταθέσεις, μετοχές, ομόλογα και λοιπές αποταμιεύσεις

•    Χρήματα εφόσον αυτά υπερβαίνουν σε συνολική αξία τα 15.000 ευρώ και πολύτιμα αντικείμενα εφόσον η συνολική αξία τους υπερβαίνει τα 30.000 ευρώ (τα οποία αφορούν αθροιστικά τον υπόχρεο, τη σύζυγο και τα ανήλικα τέκνα) και φυλάσσονται εκτός τραπεζικού συστήματος ή εντός θυρίδων

•    Αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες, λοιπά οχήματα, σκάφη και πλοία αναψυχής

•    Συμμετοχές σε πάσης μορφής επιχειρήσεις.

Εκτός από τη δήλωση περιουσιακής κατάστασης, οι υπόχρεοι θα πρέπει να προβούν και στη δήλωση οικονομικών συμφερόντων. Σε αυτή θα περιλαμβάνονται οι επαγγελματικές δραστηριότητες του υπόχρεου και του/της συζύγου, η συμμετοχή στη διοίκηση πάσης φύσεως νομικών προσώπων και εταιρειών, οποιαδήποτε αμειβόμενη τακτική δραστηριότητα που αναλαμβάνουν παράλληλα με την άσκηση των καθηκόντων τους εάν η συνολική αμοιβή υπερβαίνει τα 5.000 ΕΥΡΩ ανά ημερολογιακό έτος, καθώς και οποιαδήποτε συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα που προκάλεσαν άμεση ή δυνητική σύγκρουση συμφερόντων σε σχέση με τα καθήκοντά τους.

Έρχεται το περιουσιολόγιο;

Ουσιαστικά, τόσο η διαδικασία όσο και ο τρόπος υποβολής της δήλωσης περιουσιακής κατάστασης προετοιμάζουν το έδαφος για την καθολική εφαρμογή του περιουσιολογίου από το 2017, το οποίο εκτιμούμε ότι δεν θα έχει ουσιώδεις αλλαγές σε σχέση με την δήλωση “Πόθεν έσχες”.

Συνέπειες σε μη συμμόρφωση

Τι συμβαίνε όμως τελικά σε περίπτωση κατά την οποία το δημόσιο εντοπίσει φορολογούμενο ο οποίος ενώ ήταν υπόχρεος, δεν υπέβαλλε Δήλωση Πόθεν Έσχες;

Εφόσον ο φορολογούμενος διαπιστωθεί σε οποιονδήποτε έλεγχο, ότι δεν υπέβαλλε, ως όφειλε, δήλωση Περιουσιακής Κατάστασης, θα κληθεί να την υποβάλλει εκπρόθεσμα και να εξηγήσει γραπτώς τους λόγους μη υποβολής τους. Παράλληλα, εκδίδεται εισαγγελική παραγγελία για διενέργεια ελέγχου από τις αρμόδιες αρχές προκειμένου να διαπιστωθεί εάν υπήρξε προσαύξηση περιουσίας του ελεγχόμενου η οποία και δεν συμπεριλήφθηκε σκοπίμως στην δήλωση Περιουσιακής Κατάστασης.  Ο συνηθέστερες τρόπος ελέγχου των περιπτώσεων αυτών είναι ο έλεγχος με άνοιγμα των τραπεζικών λογαριασμών του υπόχρεου από την 1/1/2009 ή την 1/1/2000 σε ορισμένες περιπτώσεις.

Στα πλαίσια των ελέγχων με άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών, οι φορολογικές αρχές ζητούν από όλες τις ελληνικές τράπεζες και τις χρηματιστηριακές εταιρείες ανάλυση των κινήσεων λογαριασμών και χαρτοφυλακίων στους οποίους ο ελεγχόμενος υπήρξε δικαιούχος ή συνδικαιούχος κατά την ελεγχόμενη περίοδο, απομονώνοντας και εξετάζοντας την προέλευση κάθε ποσού που εισέρευσε στους τραπεζικούς λογαριασμούς και τον τρόπο απόκτησης τίτλων όπως μετοχές, ομόλογα κλπ από τον φορολογούμενο.

Σε αντίθεση με άλλους φορολογικούς ελέγχους οι οποίοι συγκρίνουν τα δηλωθέντα εισοδήματα του ελεγχόμενου και τις αποκτήσεις περιουσιακών στοιχείων σε βάθος χρόνου, την γνωστή “ανάλωση κεφαλαίου”, κατά το άνοιγμα λογαριασμών ο ελεγχόμενος καλείται να αποδείξει με αμάχητα επιχειρήματα την προέλευση παραδείγματος χάριν των € 400 που κατατέθηκαν στον λογαριασμό του στις 5 Αυγούστου 2003, ή από ποιον λογαριασμό του και πότε “σήκωσε” 4.000 ευρώ για να αγοράσει ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο το 2006, καθώς γενικές επικλήσεις στην διατήρηση μετρητών “στο στρώμα” για λίγες εβδομάδες ή μερικούς μήνες σπανίως γίνονται δεκτές.

Σε περίπτωση που ο ελεγχόμενος δεν μπορέσει να αποδείξει την προέλευση των χρημάτων που βρέθηκαν κατατεθειμένα στους τραπεζικούς του λογαριασμούς, είτε επειδή δεν έχει κρατήσει αντίγραφα παραστατικών στο αρχείο του μετά από 16 χρόνια αφού δεν είχε καμία τέτοια υποχρέωση από τον Νόμο, είτε επειδή τα στοιχεία που προσκόμισε δεν κρίθηκαν επαρκή και ισχυρά, η συνολική επιβάρυνση που θα του επιβληθεί μπορεί να φτάσει έως και το 85% του ποσού που δεν μπόρεσε να αιτιολογήσει.

Για όσους θεωρούν ότι δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα σε περίπτωση διενέργειας τέτοιου ελέγχου στο όνομά τους, έλεγχος ο οποίος διαρκεί κατά μέσο όρο 1,5-2 χρόνια και μπορεί να οδηγήσει στο άνοιγμα λογαριασμών και άλλων συγγενικών προσώπων με τα οποία ο ελεγχόμενος είχε κοινούς λογαριασμούς, να αναφέρουμε ότι πρόσφατα δεν έγιναν δεκτοί οι ισχυρισμοί φορολογούμενου για € 1.700 το 2005 που κατέθεσε ο κουμπάρος του για την κάλυψη εξόδων που πλήρωσε ο πρώτος για λογαριασμό του δεύτερου κατά την διάρκεια κοινών τους διακοπών, ή σε άλλη υπόθεση για € 2.800 που κατέθεσε ο ιδιοκτήτης σπιτιού που μίσθωνε ο ελεγχόμενος ως επιστροφή εγγύησης, παρότι η κατάθεσης, το όνομα του καταθέτη και το ποσό συμφωνούσαν με το σχετικό συμφωνητικό λύσης της μίσθωσης. Άλλη χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η φορολόγηση κοινού λογαριασμού ενός ζευγαριού τον οποίο χρησιμοποίησε ως “λίστα γάμου”, δεδομένου ότι δεν είχε αποδοθεί φόρος δωρεάς 40% από τους καλεσμένους. Το πρόστιμο που επιβλήθηκε στο ζευγάρι άγγιζε το 90% του ποσού που είχαν λάβει.

Η φορολογική αρχή, αφού ολοκληρώσει τον έλεγχο από πλευράς της, συγκεντρώνει τις “αδικαιολόγητες” πιστώσεις ανά φορολογικό έτος και θεωρεί ότι αυτές αποτελούν μη δηλωθέν εισόδημα για το έτος στο οποίο ανάγονται. Στην συνέχεια προβαίνει σε εκ νέου εκκαθάριση της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος για τα έτη αυτά και επιβάλλει φόρο ανάλογα με τις τότε ισχύουσες φορολογικές κλίμακες, πλέον προσαυξήσεων οι οποίες μπορεί να φτάσουν έως και το 120% της διαφοράς φόρου.

Ο φορολογούμενος μπορεί να προσφύγει κατά της απόφασης των φορολογικών αρχών στην εσωτερική Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών του Υπουργείου Οικονομικών και, σε περίπτωση που δεν τον δικαιώσει η απόφασή της, να απευθυνθεί στα Διοικητικά Δικαστήρια, ενώ πρώτα θα έχει καταβάλλει κατά κανόνα τουλάχιστον το 50% των προστίμων.

Λαμβάνοντας υπόψη τα ευρήματα του φορολογικού ελέγχου, και εφόσον προκύπτει φοροδιαφυγή τότε οι ελεγκτικές αρχές θα υποβάλλουν μηνυτήρια αναφορά προς τις εισαγγελικές αρχές για την τέλεση εγκλήματος φοροδιαφυγής και επιπρόσθετα για την νομιμοποίηση παράνομων εσόδων (“ξέπλυμα μαύρου χρήματος”), σε κάθε περίπτωση αναλόγως του έτους που διαπράχθηκε η παράβαση, του ύψους της φοροδιαφυγής και του είδους του φόρου που αποκρύφτηκε (ΦΠΑ, εισόδημα κλπ).

Είναι λοιπόν αντιληπτό ότι εφόσον προκύψει το αδίκημα της φοροδιαφυγής κατά τον αρχικό έλεγχο, τότε σχεδόν αυτόματα η μη υποβολή της Δήλωσης Περιουσιακής Κατάστασης θα θεωρηθεί ενέργεια που έγινε με δόλο και όχι από αμέλεια.  Στην περίπτωση αυτή λοιπόν πέραν των κακουργηματικών πράξεων της φοροδιαφυγής και της νομιμοποίησης παράνομων εσόδων προκύπτουν και κακουργηματικές πράξεις λόγω της μη υποβολής δήλωσης περιουσιακής κατάστασης.

Εκτός του οικονομικού ή ποινικού σκέλους του φορολογικού ελέγχου, στην περίπτωση που διαπιστωθεί δόλος κατά την παράλειψη υποβολής δήλωσης, ο υπόχρεος βαρύνεται πρόσθετα με μια σειρά κυρώσεων και προστίμων τα οποία διαμορφώνονται ως εξής:

* Σε περίπτωση που η δήλωση υποβάλλεται μετά την πάροδο της προθεσμίας που έχει ορισθεί στις 90 μέρες από την απόκτηση της ιδιότητας, επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο 150 ευρώ έως τετρακόσια (400) ευρώ, το οποίο εισπράττεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων. Σε περίπτωση υποβολής της δήλωσης μετά την παρέλευση τριάντα ημερών από την παρέλευση της προθεσμίας ο υπόχρεος τιμωρείται με χρηματική ποινή έως 100 000 ΕΥΡΩ.

* Με την ανωτέρω ποινή των 100.000 ΕΥΡΩ τιμωρείται και όποιος δεν υποβάλλει καθόλου δήλωση ή υποβάλει ελλιπή ή ανειλικρινή δήλωση. Σε περίπτωση που ο υπόχρεος τελεί το αδίκημα με σκοπό την απόκρυψη περιουσιακού στοιχείου που απέκτησε επωφελούμενος της ιδιότητας του, τιμωρείται με φυλάκισή τουλάχιστον 2 ετών και με χρηματική ποινή από 10.000 ευρώ έως 100.000 ευρώ, μπορεί όμως το Δικαστήριο να αφήσει τον κατηγορούμενο και ατιμώρητο, εκτιμώντας όλες τις συνθήκες.Η πράξη συνιστά κακούργημα, που τιμωρείται με κάθειρξη, από 5 έως 10 έτη και χρηματική ποινή, από 20.000 έως 1.000.000 ευρώ, εφόσον η συνολική αξία της αποκρυπτόμενης-μη δηλωθείσας περιουσίας, υπερβαίνει το όριο των 300.000 ευρώ.

* Χρηματική ποινή επιβάλλεται σε περίπτωση που αποδειχθεί η ύπαρξη αμέλειας.

Επιβάλλεται επίσης και αποστέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, από 1 έως 5 χρόνια, αν η ποινή είναι φυλάκιση και από 2 έως 10, αν είναι κάθειρξη, ενώ σε περίπτωση (αμετάκλητης) καταδίκης, ο υπαίτιος εκπίπτει αυτοδικαίως, από το δημόσιο αξίωμα ή θέση, που κατείχε.

Προβλέπεται η δήμευση, όχι μόνον των μη δηλωθέντων περιουσιακών στοιχείων, αλλά και των τυχόν ωφελημάτων από αυτά (π.χ ενοίκια), αλλά και αν ακόμα αυτά δεν υπάρχουν πια, μπορεί να επιβληθεί δήμευση ίσης αξίας άλλων περιουσιακών στοιχείων του καταδικασθέντος. Το δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει και χρηματική ποινή μέχρι το ποσό της αξίας των περιουσιακών στοιχείων, αν κρίνει ότι δεν υπάρχουν πρόσθετα περιουσιακά στοιχεία για δήμευση ή τα υπάρχοντα υπολείπονταιτης αξίας των υποκείμενων σε δήμευση.

Εάν ο φορολογούμενος εντοπίσει ότι ήταν υπόχρεος υποβολής δήλωσης και δεν έχει υποβάλλει και δεν έχει λάβει κλήτευση ελέγχου από κάποια δημόσια αρχή, προς μια προσπάθεια αποφυγής των ανωτέρω, μπορεί οικειοθελώς να καταθέσει τις δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των παρελθόντων ετών χειρόγραφα και προς το παρόν χωρίς κανένα πρόστιμο.

Επομένως, θα πρέπει να εξετάζεται ενδελεχώς κάθε φορά από το τυχόν υπόχρεο πρόσωπο αν εμπίπτει στις διατάξεις του πόθεν έσχες, ειδικά όταν για πρώτη φορά αναλαμβάνει κάποιο αξίωμα το οποίο περιλαμβάνεται σε αυτά που τον καθιστούν υπόχρεο ώστε να αποφεύγονται στο μέλλον δυσάρεστες περιπέτειες με τις αρμόδιες ελεγκτικέςαρχές.

* Ο κ. Πάνος Μιχαλόπουλος είναι Partner στην εταιρεία συμβούλων UNITYFOUR

capital.gr