Η σπουδαιότητα της ταμειακής διαχείρισης για τις επιχειρήσεις.

Η ταμειακή διαχείριση είναι ένας ευρύς όρος που αναφέρεται στη συλλογή, συγκέντρωση, και την εκταμίευση των μετρητών. Ο στόχος είναι να διαχειρίζεται η επιχείρηση τα ταμειακά διαθέσιμα της κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μεγιστοποιηθεί η διαθεσιμότητα των μετρητών που δεν επενδύονται σε πάγια περιουσιακά στοιχεία ή αποθέματα και να το κάνει με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος αφερεγγυότητας.

Κατά κάποιο τρόπο, η διαχείριση των ταμειακών ροών είναι η πιο σημαντική εργασία των στελεχών των επιχειρήσεων. Εάν σε οποιαδήποτε στιγμή μια εταιρεία αδυνατεί να πληρώσει μια υποχρέωση, όταν αυτό οφείλεται λόγω της έλλειψης ρευστότητας, η εταιρεία είναι αφερέγγυα. Η αφερεγγυότητα είναι ο κύριος λόγος που οι περισσότερες επιχειρήσεις χρεοκοπούν. Προφανώς, η προοπτική μιας τέτοιας τρομερής συνέπειας θα πρέπει να υποχρεώσει τις εταιρείες να διαχειρίζονται τα μετρητά τους με ιδιαίτερη προσοχή. Επιπλέον, η αποτελεσματική διαχείριση μετρητών σημαίνει κάτι περισσότερο από την πρόληψη της πτώχευσης. Βελτιώνει την αποδοτικότητα και μειώνει τον κίνδυνο στον οποίο η επιχείρηση είναι εκτεθειμένη.

Η ταμειακή διαχείριση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις νέες και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις. Οι ταμειακές ροές μπορεί να είναι ένα πρόβλημα, ακόμη και όταν μια μικρή επιχείρηση έχει πολυάριθμους πελάτες και έχει μια εξαιρετική φήμη στον κλάδο της. Η προβληματική  ταμειακή ροή καθιστά δύσκολο να προσλαμβάνονται , για παράδειγμα, εργαζόμενοι.

Είναι φυσικό ότι θα υπάρξουν για τις επιχειρήσεις μεγάλες επιχειρηματικές δαπάνες για την παραγωγή αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μια επιχείρηση αναλαμβάνει αυτά τα έξοδα πριν από την αντίστοιχη πληρωμή που έλαβε από τους πελάτες της. Οι παράγοντες αυτοί καθιστούν στο να γίνεται αποτελεσματική διαχείριση των διαθεσίμων κάτι που αποτελεί ουσιαστικό του οικονομικού σχεδιασμού οποιουδήποτε επιχείρησης. Τα μετρητά είναι η ψυχή της επιχείρησης. Η αποτελεσματική διαχείριση όμως είναι απαραίτητη για την επιτυχία.

Η πρόθεση των ιδιοκτητών είναι όταν εισέρχονται μετρητά από τους πελάτες να διοχετεύονται για μείωση του χρέους ειδικά όταν η εταιρεία είναι αναπτυσσόμενη. Το κλειδί για την επιτυχή διαχείριση των διαθεσίμων, ως εκ τούτου, έγκειται στην ταξινόμηση και επεξεργασία ρεαλιστικών προβλέψεων, παρακολούθηση των συλλογών και των εκταμιεύσεων, για τη θέσπιση αποτελεσματικών μέτρων τιμολόγησης και είσπραξης, καθώς και την τήρηση των δημοσιονομικών περιορισμών.

Ένας από τους κύριους λόγους για μια επιχειρηματική αποτυχία είναι η έλλειψη προγραμματισμού των μετρητών. Ένας καλός μηχανισμός πρόβλεψης αυξάνει την πιθανότητα επιτυχίας των επιχειρήσεων και ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο αποτυχίας. Οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων πρέπει να συνειδητοποιήσουν τη σημασία αυτού του εργαλείου για να προγραμματίσουν το μέλλον, προκειμένου να πετύχει η επιχείρηση τους.

Ένας πετυχημένος επιχειρηματίας βασίζεται σε μια πρόβλεψη για την ανάπτυξη μιας επιχειρηματικής στρατηγικής. Σε αυτό το ανταγωνιστικό περιβάλλον, μια επιχείρηση πρέπει να προσαρμόσει τη στρατηγική της συνεχώς. Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσει ο επιχειρηματίας τον ανταγωνισμό είναι ότι πρέπει να προβλέψει τι θα συμβεί αύριο. Οι επιχειρήσεις που προβλέπουν με ακρίβεια, εκ των προτέρων πετυχαίνουν, ενώ εκείνες που δεν το κάνουν, υστερούν.

Ο προϋπολογισμός αποτελεί ουσιαστικό μέρος μιας χρηματοοικονομικής πρόβλεψης και είναι ένας μηχανισμός για την εκτίμηση των μελλοντικών εσόδων και εξόδων με τη χρήση και το χειρισμό λίγων μεταβλητών. Διαφορετικές μέθοδοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καθοριστούν τα μελλοντικά έσοδα και έξοδα. Η πρόβλεψη  δεν είναι εύκολη, και αυτός είναι ένας λόγος που οι επιχειρηματίες ενίοτε ζητούν επαγγελματική βοήθεια για την προετοιμασία pro forma οικονομικών καταστάσεων.

Η οικονομική πρόβλεψη είναι ένα σημαντικό εργαλείο, αν η επιχείρηση προβεί σε αίτηση επιχειρηματικού δανείου. Επίσης, παίζει σημαντικό ρόλο αν η επιχείρησή σας είναι κυκλική, έτσι ώστε να μπορούν να ξεπεραστούν οι ελλείψεις σε μετρητά και να υπάρξει προγραμματισμός των πληρωμών προμηθευτών, ενοικίων, μισθοδοσίας και λοιπών εξόδων.

Πόσο συχνά όμως πρέπει να προετοιμάζουμε μια οικονομική πρόβλεψη;

Εξαρτάται από τις συνθήκες της επιχείρησής. Οι μικρές επιχειρήσεις θα πρέπει να προετοιμάζουν ένα σχέδιο χρηματοδότησης ανά τρίμηνο ή ανά εξάμηνο. Εάν υπάρχουν προβλήματα ταμειακής ροής, τότε η προετοιμασία των οικονομικών προβλέψεων πρέπει να γίνεται συχνά διότι αυτό είναι μια καλή στρατηγική. Ομοίως, εάν υπάρχει ταχεία ανάπτυξη, η συχνή στρατηγική πρόβλεψη επιτρέπει να μετρηθούν  οι  επιδόσεις πιο αποτελεσματικά και να αναπτυχθεί ένα σχέδιο για να διορθώσει τυχόν προβλήματα που θα μπορούσαν να είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τη πετυχημένη στρατηγική ανάπτυξη της επιχείρησης

 

Η συμβολή του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού, στο πλαίσιο του γενικότερου επιχειρηματικού σχεδιασμού, είναι πρωταρχικής, καθοριστικής σημασίας στην μακροπρόθεσμη και βραχυπρόθεσμη βιωσιμότητα των νέων και σε εξέλιξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Η επιτυχής έκβασή του, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να στηρίζεται στην πλήρη αξιοποίηση της πληροφόρησης που παρέχει η κατάσταση ταμειακών ροών τόσο σε ιστορική όσο και σε προϋπολογιστική βάση.

Επενδυτική δραστηριότητα και επιχειρηματικό σχέδιο

Η πραγματοποίηση επενδύσεων, ως καθοριστικός παράγοντας αναστροφής της δυσμενούς οικονομικής κατάστασης της χώρας, θα πρέπει να εξετασθεί πρωταρχικά στο επιχειρηματικό επίπεδο και ιδιαίτερα στο επίπεδο της ιδιωτικής επιχειρηματικής οντότητας. Και αυτό γιατί η ιδιωτική επιχειρηματική οντότητα είναι ο κινητήριος μοχλός της οικονομίας. Όμως πρέπει να τονισθεί με έμφαση ότι η μακροχρόνια βιώσιμη λειτουργία αυτής της οντότητας μπορεί να είναι απόρροια μόνο του επιχειρηματικού σχεδιασμού.

Η υλοποίηση των επενδύσεων και ειδικότερα των στρατηγικών επενδύσεων γίνεται δυνατή μόνο με την χρηματοδότησή τους. Η άντληση της απαιτούμενης χρηματοδότησης επιβάλλει την σύνταξη του επιχειρηματικού σχεδίου. Και αυτό γιατί τόσο οι επενδυτές όσο και οι δανειστές (γενικότερα οι χρηματοδότες) χρησιμοποιούν το επιχειρηματικό σχέδιο για να γνωρίσουν και να κατανοήσουν καλύτερα την επιχείρηση στο σύνολο και τα επιμέρους στοιχεία της π.χ. ομάδα διοίκησης, τον τύπο του προϊόντος ή της υπηρεσίας, την δυνατότητά της να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει κ.α.

Το επιχειρηματικό σχέδιο (business plan) είναι μια γραπτή περίληψη του προτεινόμενου από τον επιχειρηματία επιχειρηματικού εγχειρήματος (business venture), τις λειτουργικές και χρηματοοικονομικές λεπτομέρειές του, τις ευκαιρίες μάρκετινγκ και την στρατηγική του, και τις επιδεξιότητες και τις ικανότητες των μάνατζερ. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι το επιχειρηματικό σχέδιο υπηρετεί ως ο οδικός χάρτης στο ταξίδι για το χτίσιμο μιας επιτυχούς επιχείρησης.

Προτείνεται το ακόλουθο περιεχόμενο επιχειρηματικού σχεδίου.

Εισαγωγή – Γενικά Στοιχεία (περιγραφή των προϊόντων ή των υπηρεσιών, πληροφόρηση για τους ιδρυτές και τα βασικά στελέχη της επιχείρησης κ.λπ.)

Διαμόρφωση Στρατηγικής

Λογιστική και Εσωτερικός Έλεγχος

Σχέδιο Μάρκετινγκ (πληροφόρηση για την αγορά, για τον ανταγωνισμό, κλπ.)

Τοποθεσία και Εσωτερική Διαρρύθμιση Χώρου

Σχέδιο Παραγωγικής Διαδικασίας

Σχέδιο για Ανθρώπινο Δυναμικό

Χρηματοοικονομικός Σχεδιασμός, Προβλέψεις και Έλεγχος

Παράρτημα με Αναλυτικούς Πίνακες

Θεωρούμε σκόπιμο να αναφέρουμε τα ακόλουθα σχετικά με τη σπουδαιότητα του επιχειρηματικού πλάνου δράσης: Η υλοποίηση της αναπτυξιακής πορείας της επιχείρησης προϋποθέτει την πραγματοποίηση αποδοτικών επενδύσεων με ταυτόχρονη κατάλληλη χρηματοδότησή τους. Ο εντοπισμός και η πραγματοποίηση αποδοτικών επενδύσεων συνδέεται με την σύνταξη και υλοποίηση ενός επιχειρηματικού πλάνου δράσης. Η σύνταξη και υλοποίηση του επιχειρηματικού πλάνου δράσης είναι ιδιαίτερης σημασίας ενέργεια στην περίπτωση νέων επενδύσεων π.χ. στην περίπτωση ίδρυσης νέας επιχειρηματικής οντότητας, επέκταση ήδη λειτουργούσας επιχείρησης. Στην περίπτωση αυτή το επιχειρηματικό πλάνο δράσης μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε όχι μόνο την αποδοτικότητα αλλά και το ύψος της απαιτούμενης χρηματοδότησης της νέας επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Το επιχειρηματικό σχέδιο είναι ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο για τους μάνατζερ οποιασδήποτε επιχείρησης που επιδιώκει κέρδος ή έχει κοινωνικό χαρακτήρα (π.χ. νοσοκομείο) σε οποιαδήποτε φάση της ζωής της κι αν βρίσκεται. Η σύνταξη ενός επιχειρηματικού σχεδίου απαιτείται από τις πιο μικρές ατομικές επιχειρήσεις μέχρι τους πιο μεγάλους πολυεθνικούς κολοσσούς είτε αυτές δημιουργούνται αυτή τη στιγμή, είτε είναι πολλά χρόνια εδραιωμένες στις αγορές στις οποίες δραστηριοποιούνται.

Το επιχειρηματικό σχέδιο, το οποίο έχει κατάλληλα συνταχθεί και χρησιμοποιηθεί, αποτελεί για την επιχείρηση το στρατηγικό σχέδιό της και τον οδηγό της για την καθημερινή λειτουργία της. Μέσα στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερα σημαντική πτυχή του επιχειρηματικού σχεδίου είναι η ανάλυση της ταμειακής ροής, που είναι χωρίς αμφιβολία ζωτικής σημασίας για την μακροχρόνια βιωσιμότητα της επιχείρησης.

Η σύνταξη του επιχειρηματικού πλάνου «πιέζει» τον επιχειρηματία να εξετάσει κάθε πτυχή της επιχειρηματικής δραστηριότητας και του ρόλου που διαδραματίζει στην επίτευξη των στόχων της οντότητας. Στην συνέχεια χρησιμεύει ως ένα σημείο αναφοράς (βάσης) για την λήψη αποφάσεων που είναι συνεπείς για την πραγματοποίηση των στόχων της οντότητας. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο ελέγχου, αφού όταν η πραγματική επίδοση αποκλίνει από την αναμενόμενη απόδοση (όπως αποτυπώνεται στο επιχειρηματικό σχέδιο), το επιχειρηματικό σχέδιο δείχνει τον δρόμο για διευθυντική δράση από μέρους του επιχειρηματία.

Κλείνοντας να αναφέρουμε την συχνά επικαλούμενη ρήση, από την πλειοψηφία των συγγραφέων, που ασχολούνται με το θέμα, «Μια εταιρία που αποτυγχάνει να σχεδιάσει για το μέλλον μάλλον δεν έχει μέλλον».

Η χρηματοοικονομική πτυχή του Επιχειρηματικού Πλάνου Δράσης

Το επιχειρηματικό σχέδιο, καθώς και η προμελέτη σκοπιμότητας [Σημείωση: Η Προμελέτη Σκοπιμότητας ή Τεχνικοοικονομική (οικονομοτεχνική) μελέτη νέων επενδύσεων είναι το σχέδιο δράσης που παρουσιάζει στοιχεία σχετικά με την προτεινόμενη επένδυση. Αυτό το σχέδιο δράσης είναι παρόμοιο, ως προς το περιεχόμενό του, με το επιχειρηματικό πλάνο δράσης. Η σύνταξη αυτής της μελέτης απαιτείται από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας στην περίπτωση που η επιχείρηση θέλει να υπαχθεί και να τύχει των κρατικών ενισχύσεων που παρέχουν οι αναπτυξιακοί νόμοι όπως π.χ. ο Ν 3908/2011 για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων], περιέχει ένα τμήμα που αναφέρεται στα χρηματοοικονομικά. Αυτό το τμήμα του επιχειρηματικού σχεδίου συγκεντρώνει (φέρνει σε επαφή) όλα τα επιμέρους σχέδια (π.χ. μάρκετινγκ, παραγωγής) του επιχειρηματία και εξετάζει την χρηματοοικονομική τους βιωσιμότητα – εφικτότητα (financial feasibility). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πολλοί επιχειρηματίες επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στους στόχους του μάρκετινγκ και της παραγωγής και αντιμετωπίζουν (treat) τον χρηματοοικονομικό σχεδιασμό ως ένα μεταγενέστερο μέλημα, ως κάτι μεταγενέστερο της αρχικής φροντίδας τους.

Ο στόχος του τμήματος του επιχειρηματικού σχεδίου που παρέχει την χρηματοοικονομική πληροφόρηση, το οποίο αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά (critical) στοιχεία ολόκληρου του επιχειρηματικού σχεδίου, είναι η παροχή ρεαλιστικών, σε αντίθεση με πεσιμιστικές ή αισιόδοξες, προϋπολογιστικών χρηματοοικονομικών καταστάσεων για τα πρώτα τρία ή πέντε χρόνια λειτουργίας της επιχείρησης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η διοίκηση πιθανόν να χρειάζεται μηνιαίες προβλέψεις για τους πρώτους δώδεκα μήνες και τριμηνιαίες ή ετήσιες προβλέψεις για το υπόλοιπο χρονικό διάστημα.

Το χρηματοοικονομικό στοιχείο του επιχειρηματικού σχεδίου δράσης το συνθέτουν οι προϋπολογιστικές χρηματοοικονομικές καταστάσεις (προϋπολογιστική κατάσταση λογαριασμού αποτελεσμάτων χρήσεως, προϋπολογιστική κατάσταση εισροών – εκροών μετρητών και προϋπολογιστικός ισολογισμός) και διαγράμματα του νεκρού σημείου. Επίσης θα πρέπει να περιλαμβάνει διάφορους αριθμοδείκτες προκειμένου να γίνει μια εκτίμηση της αποδοτικότητας και ρευστότητας του υπό εξέταση επιχειρηματικού τολμήματος.

Οι προϋπολογιστικές χρηματοοικονομικές καταστάσεις στηρίζονται σε κάποιες υποθέσεις σχετικά με το ύψος των πωλήσεων, του κόστους πωλήσεων κ.λπ. Είναι φρόνιμο να εξετάσουμε προσεκτικά αυτές τις υποθέσεις, αφού σʼ αυτές βασίζεται η βιωσιμότητα του επιχειρηματικού τολμήματος. Η προσεκτική ανάλυση αυτών των υποθέσεων μπορεί να γίνει με την βοήθεια των ακόλουθων αναλύσεων:

  • «Τι θα γίνει αν» (What – if analysis)
  • «Ανάλυση ευαισθησίας» (Sensitivity analysis)

Αυτές οι αναλύσεις γίνονται με την βοήθεια των υπολογιστών και μας επιτρέπουν να σχηματίσουμε μια όσο το δυνατόν καθαρή εικόνα της συνολικής επίδρασης των ανακριβών προβλέψεων. Επίσης αυτές οι αναλύσεις μας οδηγούν στην ολοκληρωμένη ανάλυση του σχεδιασμού υπό συνθήκες αβεβαιότητας, στον στοχαστικό σχεδιασμό (stochastic planning) και σχεδιασμό τεθέντων στόχων σε αντίθεση με τον προσδιοριστικό σχεδιασμό (deterministic planning) που βασίζεται σε εκτίμηση μιας τιμής της προβλεπόμενης μεταβλητής.

Η παρεχόμενη χρηματοοικονομική πληροφόρηση θα πρέπει επίσης να δείχνει καθαρά το ύψος των επιπρόσθετων κεφαλαίων που θα χρειασθούν και εάν για την άντληση αυτών των κεφαλαίων θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ίδια ή ξένα κεφάλαια.

Οι δυνητικοί επενδυτές και πιστωτές, με βάση την χρηματοοικονομική και την άλλη πληροφόρηση, μπορούν στη συνέχεια να εξετάσουν το επιχειρηματικό σχέδιο και να προσδιορίσουν την χρηματοοικονομική επικινδυνότητα του προτεινόμενου επιχειρηματικού τολμήματος, την αναμενόμενη χρησιμοποίηση των κεφαλαίων και την διαγραφόμενη προοπτική απόδοσης επί της επένδυσης ή αποπληρωμής του δανείου.

Χρηματοοικονομικός Σχεδιασμός: ορισμός, διακρίσεις, βασικά στοιχεία και η αναγκαιότητα χρησιμοποίησής του

3.1 Ορισμός χρηματοοικονομικού σχεδιασμού

Η επιχείρηση σε διαφορετικές χρονικές περιόδους σχεδόν αναμφισβήτητα θα αντιμετωπίσει την ανάγκη άντλησης κεφαλαίων. Η χρηματοδότηση είναι το ζωογόνο αίμα (life blood) οποιασδήποτε επιχείρησης και χωρίς αυτό η επιχείρηση δεν μπορεί να υπάρχει. Ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ευρύτερης διαδικασίας σχεδιασμού μέσα στην επιχείρηση. Και αυτό γιατί η διοίκηση της επιχείρησης επιθυμεί να γνωρίζει σε τελευταία ανάλυση αν οι επιμέρους επιχειρηματικές δραστηριότητες και η επιχείρηση ως σύνολο παρέχουν αποδεκτή απόδοση και είναι εφικτή (βιώσιμη) από χρηματοοικονομικής άποψης η ανάληψη ή συνέχιση.

Ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός (financial planning) εμπερικλείει τις προσπάθειες της επιχείρησης να προβλέψει τις μελλοντικές χρηματοδοτικές ανάγκες της και να προκαθορίσει τις λεπτομέρειες οποιασδήποτε χρηματοοικονομικής συμφωνίας που μπορεί να απαιτηθεί προκειμένου να ικανοποιηθούν αυτές οι ανάγκες. [Σημείωση: Ένας άλλος ορισμός του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού, σύμφωνα με το CIMA είναι ο ακόλουθος. Χρηματοοικονομικός σχεδιασμός είναι ο σχεδιασμός για την απόκτηση των κεφαλαίων προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι σχεδιασθείσες δραστηριότητες της επιχειρηματικής οντότητας. Αυτός ο ορισμός μας επιτρέπει να διατυπώσουμε το πλαίσιο άντλησης ή απόκτησης κεφαλαίων υπό τη μορφή των ακόλουθων τριών ερωτημάτων:

Α) Γιατί απαιτείται η άντληση κεφαλαίων; (Σκοποί που εξυπηρετούνται από την άντληση Κεφαλαίων)

Απάντηση: Νέες επενδύσεις, εξαγορές, κεφάλαιο κινήσεως κ.λπ.

Β) Πώς θα γίνει η άντληση κεφαλαίων;

Απάντηση: Σύνταξη Επιχειρηματικού Πλάνου Δράσης (Business or Corporate Plan)

Γ) Από πού θα γίνει η άντληση κεφαλαίου;

Απάντηση:

– Παραδοσιακές πηγές άντλησης κεφαλαίων (Traditional Methods of Funding)

  • Εσωτερικά Δημιουργούμενη Ταμειακή Ροή (Αυτοχρηματοδότηση)
  • Πιστώσεις Προμηθευτών
  • Τραπεζικός Δανεισμός
  • Έκδοση Μετοχών και Ομολογιών
  • Private Equity
  • Public Equity (and public debt)

– Σύγχρονες Μορφές Χρηματοδότησης

  • Χρηματοδοτική Μίσθωση
  • Πρακτορεία Επιχειρηματικών Απαιτήσεων (Factoring), Εμπορία Απαιτήσεων
  • Επιχειρηματικά Κεφάλαια Υψηλού Κινδύνου (Venture Capital)
  • Νέα Τραπεζικά Προϊόντα

Χρηματοοικονομικός Σχεδιασμός είναι η διαδικασία δια μέσου της οποίας η διοίκηση της επιχείρησης αποφασίζει τι είδους επενδύσεις χρειάζεται να πραγματοποιηθούν και πως θα χρηματοδοτηθούν αυτές οι επενδύσεις. Χρηματοοικονομικό Σχέδιο (financial plan) είναι ένα σχέδιο που προβαίνει σε γενική περιγραφή (σε σκιαγράφηση) των επενδύσεων που η επιχείρηση προτίθεται να πραγματοποιήσει και πως θα τις χρηματοδοτήσει.]

Ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός, όπως γίνεται φανερό από τον ορισμό, έχει ως συνέπεια την «παρούσα δράση» προκειμένου να διαχειριστεί τις μελλοντικές προσδοκίες της επιχείρησης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός θα πρέπει να θεωρείται ως διαδικασία λήψης αποφάσεων με «μελλοντικό προσανατολισμό». Η ανάγκη για τον σχεδιασμό των μελλοντικών χρηματοδοτικών αναγκών της επιχείρησης είναι απόρροια των ακόλουθων δύο γεγονότων της επιχειρηματικής ζωής: της αβεβαιότητας και του κόστους της αντιμετώπισης των χρηματοδοτικών αναγκών όταν αυτές εμφανίζονται.

Ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός καθορίζει τις κατευθυντήριες αρχές για τις μεταβολές και την ανάπτυξη της επιχείρησης. Αυτές οι κατευθυντήριες αρχές περιλαμβάνουν τις βασικές χρηματοοικονομικές πολιτικές της επιχείρησης σχετικά με τις επενδύσεις, χρηματοοικονομική μόχλευση, μερίσματα και κεφάλαιο κινήσεως που συνιστούν το αντικείμενο μελέτης της χρηματοοικονομικής διοίκησης. Οι αποφάσεις της διοίκησης της επιχείρησης σʼ αυτές τις τέσσερις περιοχές άμεσα επηρεάζουν την μελλοντική κερδοφορία και αποδοτικότητά της, την ανάγκη για εξωτερική χρηματοδότηση και τις ευκαιρίες ανάπτυξής της. Όπως στο Μάρκετινγκ έχουμε τα τέσσερα Pʼs έτσι και στην Χρηματοοικονομική Διοίκηση έχουμε τα έξι Pʼs (Proper Prior Planning Prevents Poor Performance).

Ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός, υπό την ευρεία έννοια, μπορεί να θεωρηθεί ως η παρουσίαση (αποτύπωση) του συνολικού πλάνου δράσης της επιχείρησης σε χρηματοοικονομικούς όρους. Αυτός ο ορισμός του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού ανταποκρίνεται σʼ αυτό που έχουμε αποκαλέσει Χρηματοοικονομική Πτυχή του Επιχειρηματικού Πλάνου Δράσης.

Από την άλλη πλευρά, ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός, υπό την στενή έννοια, μπορεί να αναφέρεται μόνο στην διαδικασία του προσδιορισμού των χρηματοδοτικών αναγκών που είναι απόρροια της στήριξης ενός δεδομένου συνόλου σχεδίων δράσης που δημιουργούνται στις επιμέρους λειτουργικές περιοχές της επιχείρησης.

3.2 Διακρίσεις χρηματοοικονομικού σχεδιασμού

Ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός ανάλογα με το σκοπό στον οποίο αποσκοπεί μπορεί να διακριθεί σε δύο κατηγορίες. Ο πρώτος σκοπός είναι χρηματοοικονομικός σχεδιασμός για νέα προϊόντα και επιχειρηματικές δραστηριότητες (Planning financial feasibility for new operations). Ο δεύτερος σκοπός είναι επιχειρηματικός σχεδιασμός για επιχειρηματικές δραστηριότητες σε εξέλιξη ή για συνεχιζόμενες επιχειρηματικές δραστηριότητες (financial planning for ongoing operations).

Στα πλαίσια του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού για νέες δραστηριότητες χρησιμοποιούνται διάφορα εργαλεία σχεδιασμού. Θα πρέπει να τονισθεί ότι ορισμένα εργαλεία σχεδιασμού, όπως ο ταμειακός προϋπολογισμός μπορεί να είναι χρήσιμα στον σχεδιασμό τόσο των νέων δραστηριοτήτων όσο και των δραστηριοτήτων σε εξέλιξη, ενώ άλλα εργαλεία σχεδιασμού μπορεί να είναι περισσότερο χρήσιμα για τον ένα ή τον άλλο σκοπό. Π.χ. η ανάλυση του νεκρού σημείου, η οποία συχνά αναφέρεται ως ένα εργαλείο του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού, είναι πιο κατάλληλη για τον χρηματοοικονομικό σχεδιασμό νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

Ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός ανάλογα με τον χρονικό ορίζοντα που καλύπτει μπορεί να διακριθεί στις ακόλουθες τρεις κατηγορίες:

Βραχυπρόθεσμος χρηματοοικονομικός σχεδιασμός αναφέρεται σε χρονικό διάστημα όχι μεγαλύτερο από μια χρονική περίοδο (η οποία συνήθως ταυτίζεται με την διαχειριστική χρήση). Συνήθη προϊόντα, με την έννοια των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, αυτού του είδους του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού, είναι ο ταμειακός προϋπολογισμός και η προϋπολογιστική κατάσταση του λογαριασμού αποτελεσμάτων χρήσεως.

Μεσο-μακροπρόθεσμος χρηματοοικονομικός σχεδιασμός αναφέρεται σε χρονικό διάστημα που είναι μεγαλύτερο από μια διαχειριστική χρήση και δεν υπερβαίνει συνήθως την πενταετία. Συνήθη προϊόντα αυτού του είδους του σχεδιασμού, υπό την έννοια των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, είναι ο προϋπολογισμός επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου, ο σχεδιασμός του κεφαλαίου κινήσεως που αναφέρεται στον προσδιορισμό του καταλλήλου επιπέδου (ύψους) των επιμέρους λογαριασμών του κυκλοφορούντος ενεργητικού και διαθεσίμων καθώς επίσης και αυτών των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων, και η σύνταξη του προϋπολογιστικού ισολογισμού.

Μακροπρόθεσμος χρηματοοικονομικός σχεδιασμός που αναφέρεται σε χρονικό διάστημα συνήθως μεγαλύτερο της πενταετίας και επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην μελλοντική μερισματική πολιτική και στην απόδοση της επένδυσης των κατόχων κοινών μετοχών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτού του είδους σχεδιασμού επίσης αντικατοπτρίζει τις αποφάσεις που πραγματοποιούνται σχετικά με το κεφάλαιο κίνησης της επιχείρησης.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι οι δύο τελευταίες κατηγορίες χρηματοοικονομικού σχεδιασμού, ο μέσο-μακροπρόθεσμος όσο και ο μακροπρόθεσμος, αντιμετωπίζονται συνήθως, τόσο στην θεωρία όσο και στην πράξη, ως μια ομαδοποίηση με τον τίτλο μακροπρόθεσμος χρηματοοικονομικός σχεδιασμός.

Ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός ανάλογα με το πώς εκφράζονται τα προβλεπόμενα μεγέθη του μπορεί να διακριθεί: Χρηματοοικονομικός σχεδιασμός που εκφράζεται σε επίπεδα (ύψος) μεγεθών (levels) όπως στην περίπτωση του προϋπολογιστικού ισολογισμού ή στην περίπτωση του κεφαλαίου κινήσεως όταν αναφερόμαστε στον καθορισμό και παρακολούθηση του ύψους των επιμέρους στοιχείων του.

Χρηματοοικονομικός σχεδιασμός που εκφράζεται σε ροές (flows) όπως στην περίπτωση του ταμειακού προϋπολογισμού, της προϋπολογιστικής κατάστασης λογαριασμού αποτελεσμάτων χρήσεως, της κατάστασης ταμειακών ροών ή στην περίπτωση του κεφαλαίου κινήσεως όταν αναφερόμαστε στον σχεδιασμό και έλεγχο της ρευστότητας.

Βασικά συστατικά στοιχεία ενός Χρηματοοικονομικού Σχεδίου

Το χρηματοοικονομικό σχέδιο (financial plan) είναι ένα γραπτό ντοκουμέντο του τι πρόκειται να γίνει σε μια μελλοντική χρονική περίοδο, βραχυχρόνια – μακροχρόνια. Η χρονική διάσταση του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού (που διαμορφώνει την μέθοδο με την οποία οι χρηματοοικονομικοί στόχοι πρόκειται να επιτευχθούν) είναι σημαντική, αφού είναι γνωστό ότι οι περισσότερες αποφάσεις παίρνουν χρόνο για να υλοποιηθούν. Επομένως αν επιθυμούμε τα αποτελέσματά τους σε συγκεκριμένο χρόνο θα πρέπει να ληφθούν νωρίτερα. Μια άλλη διάσταση είναι η συνάθροιση (aggregation) των χρησιμοποιουμένων μεγεθών.

Το χρηματοοικονομικό σχέδιο επιβάλλεται να περιέχει τα ακόλουθα στοιχεία:

  • Ανάλυση της Παρούσας Χρηματοοικονομικής Θέσης της Επιχείρησης με βάση τις πιο πρόσφατες ετήσιες οικονομικές καταστάσεις
  • Πρόβλεψη Πωλήσεων
  • Προϋπολογισμός Επενδύσεων Πάγιου Κεφαλαίου
  • Ταμειακός Προϋπολογισμός
  • Σύνολο Προβλεπόμενων (proforma) Ετήσιων Οικονομικών Καταστάσεων
  • Σχέδιο Εξωτερικής Χρηματοδότησης

Θα πρέπει να τονισθεί με ιδιαίτερη έμφαση ότι αυτά τα στοιχεία θα εμπεριέχονται στον χρηματοοικονομικό σχεδιασμό (μακροχρόνιο, βραχυχρόνιο) νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε εξέλιξη.

Τα χρηματοοικονομικά σχέδια πάντοτε εμπεριέχουν εναλλακτικά σύνολα υποθέσεων (σεναρίων). Η θεωρία και η πράξη κάνει αποδεκτό την σύνταξη χρηματοοικονομικών σχεδίων που να αντιστοιχούν στα ακόλουθα σενάρια:

  1. Το σενάριο της χειρότερης περίπτωσης ή το απαισιόδοξο σενάριο (a worst case scenario). Η σύνταξη αυτού του σχεδίου θα γίνει με βάση τις χειρότερες πιθανές προβλέψεις σχετικά με την κατάσταση της οικονομίας και την ζήτηση των προϊόντων και εσόδων της επιχείρησης. Αυτό το σενάριο μπορεί να σημαίνει αποεπένδυση (pestiture) και ρευστοποίηση σε συγκεκριμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες.
  2. Το σενάριο της κανονικής περίπτωσης (a normal case scenario). Η σύνταξη αυτού του σχεδίου θα γίνει με βάση τις πιο πιθανές – κανονικές προβλέψεις για την κατάσταση της οικονομίας και τα μεγέθη της επιχείρησης.
  3. Το σενάριο της καλύτερης περίπτωσης (best case scenario). Η σύνταξη αυτού του σχεδίου θα γίνει με βάση τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις σχετικά με την κατάσταση της οικονομίας και της επιχείρησης π.χ. επέκταση της δραστηριότητάς της σε νέες αγορές και νέα προϊόντα.

Η πιθανότητα πραγματοποίησης κάθε σεναρίου εμπεριέχεται στους υπολογισμούς σύνταξης του αντίστοιχου χρηματοοικονομικού σχεδίου. Μια εφαρμογή χρηματοοικονομικού σχεδίου στο πλαίσιο των προηγούμενων αναφερθέντων σεναρίων στο πλαίσιο της αξιολόγησης επενδύσεων παγίου κεφαλαίου δίνεται στο κεφάλαιο εννέα του βιβλίου των καθηγητών Γιάννη Τ. Λαζαρίδη και Δημήτρη Λ. Παπαδόπουλου, «Χρηματοοικονομική Διοίκηση», Τεύχος Βʼ, Β΄ έκδοση, Θεσσαλονίκη 2006.

3.4 Η αναγκαιότητα της χρησιμοποίησης του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού

  • Η αναγκαιότητα της χρησιμοποίησης του σχεδιασμού γενικά βασίζεται πάνω στην πεποίθηση ότι η διοίκηση της επιχείρησης μπορεί να σχεδιάσει και να ελέγξει την μακροχρόνια μοίρα της επιχείρησης. Η αντίληψη αυτή κάνει λόγο για σχεδιασμένη ευημερία σε αντίθεση με μια μη σχεδιασμένη ευημερία, που οφείλεται στην τύχη, και η οποία τις περισσότερες φορές οδηγεί σε κρίση.

Η σχεδιασμένη ευημερία τότε μόνο μπορεί να υλοποιηθεί όταν οι επιχειρηματικές δραστηριότητες αποφέρουν μια αποδεκτή κερδοφορία – αποδοτικότητα και είναι ταμειακά βιώσιμες. Η αποδεκτή κερδοφορία – αποδοτικότητα και η ταμειακή βιωσιμότητα της επιχειρηματικής δράσης είναι οι ακρογωνιαίου λίθοι του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού. Πρέπει να τονισθεί ότι το χρηματοοικονομικό σχέδιο πιέζει (αναγκάζει) την διοίκηση της επιχείρησης να έχει πάντοτε προ οφθαλμών την επίτευξη των στόχων.

  • Η σύνταξη του εταιρικού χρηματοοικονομικού σχεδίου, λαμβάνοντας υπόψη τα διάφορα σενάρια σχετικά με την κατάσταση της οικονομίας και της επιχείρησης, απαιτεί την αφιέρωση σημαντικού χρόνου από πλευράς της διοικητικής ομάδας της επιχείρησης. Πέρα από τα γενικότερα οφέλη του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού που αναφέραμε προηγούμενα (παραγρ. 3.1), το ερώτημα που μπαίνει είναι το εξής: ποια είναι τα ειδικότερα οφέλη που επιτυγχάνονται ως συνέπεια αυτής της διαδικασίας του χρηματοοικονομικού σχεδίου; Αυτά είναι:
  1. Η ανάδειξη των αλληλεπιδράσεων (interactions), μεταξύ επενδυτικών και χρηματοδοτικών αποφάσεων.

Το χρηματοοικονομικό σχέδιο θα πρέπει να διατυπώνει (απεικονίζει) ξεκάθαρα τις διασυνδέσεις μεταξύ επενδυτικών προτάσεων για τις διάφορες λειτουργικές δραστηριότητες της επιχείρησης και τις χρηματοδοτικές επιλογές που είναι διαθέσιμες στην επιχείρηση, στην κατεύθυνση της επίτευξης των στόχων της επιχείρησης.

Οι επενδυτικές και χρηματοδοτικές πολιτικές αλληλεπιδρούν και συνεπώς δεν μπορούν στην πραγματικότητα να εξετασθούν σε απομόνωση το ένα από το άλλο.

  1. Η ανάδειξη των επενδυτικών και χρηματοδοτικών επιλογών.

Το χρηματοοικονομικό σχέδιο παρέχει την ευκαιρία στην διοίκηση της επιχείρησης να ερευνήσει διεξοδικά τις διάφορες επενδυτικές και χρηματοδοτικές επιλογές. Η διοίκηση της επιχείρησης, χρησιμοποιώντας το σχέδιο ως πλαίσιο, μπορεί να εγείρει ερωτήσεις όπως π.χ. ποιες χρηματοδοτικές διευθετήσεις είναι άριστες και μπορεί να αξιολογήσει επιλογές όπως π.χ. το κλείσιμο εργοστασίου ή την διάθεση στην αγορά νέων προϊόντων.

  1. Η εκτίμηση της αποδοτικότητας – εφικτότητας.

Η σύνταξη των διάφορων χρηματοοικονομικών σχεδίων θα πρέπει να «ταιριάζουν» (fit) στο συνολικό εταιρικό αντικειμενικό στόχο της μεγιστοποίησης της αξίας της επιχείρησης.

  1. Η σύνταξη του χρηματοοικονομικού σχεδίου μειώνει την εμφάνιση των εκπλήξεων.

Ο χρηματοοικονομικός σχεδιασμός θα πρέπει να εμπεριέχει την (τις) αντίδραση (σεις) της επιχείρησης στο τι είναι δυνατό να συμβεί στο μέλλον αν ορισμένα γεγονότα λάβουν χώρα. Συνεπώς, ένας σημαντικός σκοπός του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού είναι να αποφύγει εκπλήξεις.

  1. Η καθοριστική συμβολή της Κατάστασης Ταμειακών Ροών στην επιτυχή έκβαση του Χρηματοοικονομικού Σχεδιασμού
  • Η διευκόλυνση της μελέτης όλων των πτυχών του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού απαιτεί, κατά την άποψή μας, που στηρίζεται στην ανάλυση του ΙΙΙ τμήματος της παρούσας εργασίας, όπως υιοθετήσουμε την ακόλουθη σύνθετη ομαδοποίηση των διακρίσεων του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού:

Πρώτη ομαδοποίηση: Μακροπρόθεσμος και βραχυπρόθεσμος χρηματοοικονομικός σχεδιασμός νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων

Δεύτερη ομαδοποίηση: Μακροπρόθεσμος και βραχυπρόθεσμος χρηματοοικονομικός σχεδιασμός επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε εξέλιξη

  • Η αποδεκτή κερδοφορία-αποδοτικότητα και η ταμειακή βιωσιμότητα της επιχειρηματικής δράσης εξακολουθούν να είναι ακρογωνιαίοι λίθοι και μέσα στο πλαίσιο των προαναφερθέντων δύο ομαδοποιήσεων του χρηματοοικονομικού σχεδιασμού.
  • Η απαιτούμενη πληροφόρηση για τον προσδιορισμό της κερδοφορίας – αποδοτικότητας νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων συνοψίζεται στα ακόλουθα τρία μεγέθη: ταμειακές εκροές για την πραγματοποίηση των επενδύσεων, καθαρές ταμειακές εισροές (εκροές) κατά τη διάρκεια της ωφέλιμης ζωής λειτουργίας της επένδυσης και το συνολικό κόστος χρήσεως κεφαλαίου (ή σταθμικό μέσο κόστος κεφαλαίου). [Ανάλογη είναι η πληροφόρηση και για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες σε εξέλιξη.]

Αυτή η πληροφόρηση αντιστοιχεί στις ομαδοποιήσεις των στοιχείων της κατάστασης ταμειακών ροών. Δηλαδή οι ταμειακές εκροές για την πραγματοποίηση των επενδύσεων αντιστοιχεί στις ταμειακές ροές από τις επενδυτικές δραστηριότητες, οι καθαρές ταμειακές εισροές (εκροές) κατά την διάρκεια της ωφέλιμης ζωής λειτουργίας της επένδυσης αντιστοιχεί στις ταμειακές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες και το σταθμικό μέσο κόστος κεφαλαίου αντιστοιχεί στις ταμειακές ροές από χρηματοοικονομικές δραστηριότητες.

Η καθοριστική συμβολή της κατάστασης ταμειακών ροών στον προσδιορισμό της κερδοφορία-αποδοτικότητας των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων καθίσταται προφανής. Όμως πρέπει ταυτόχρονα να τονίσουμε ότι αυτή η σημαντικότητα της εκπληρούνται μόνο όταν συντάσσεται σε προϋπολογιστική βάση. Αυτή η ανάλυση είναι πέρα από τα όρια της παρούσας εργασίας.

  • Η απαιτούμενη πληροφόρηση για τον προσδιορισμό της ταμειακής βιωσιμότητας νέων και σε εξέλιξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων εμπεριέχεται στον ταμειακό προϋπολογισμό, στην προϋπολογιστική κατάσταση ταμειακών ροών (συνήθως σε μηνιαία βάση) και στην προϋπολογιστική κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσεως.

Η καθοριστική συμβολή της κατάστασης ταμειακών ροών και στην ικανοποίηση του ακρογωνιαίου λίθου της ταμειακής βιωσιμότητας της επιχειρηματικής φράσης είναι προφανής. Βέβαια υπάρχουν θέματα, όπως π.χ. η σύνταξη της κατάστασης ταμειακών ροών σε μηνιαία βάση, η ανάλυση των οποίων είναι πέρα από τα όρια της παρούσας εργασίας.

  • Θεωρούμε ότι είναι επιβεβλημένο όπως στο εγγύς μέλλον παρουσιάσουμε, συνοπτικά αλλά περιεκτικά, την καθοριστική συμβολή της κατάστασης ταμειακών ροών στον μακροπρόθεσμο και βραχυπρόθεσμο χρηματοοικονομικό σχεδιασμό νέων και σε εξέλιξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.