Κεφάλαιο Κίνησης. Σημαντικός ο ρόλος του στην ανάπτυξη των Επιχειρήσεων

Στην πράξη η έννοια του «κεφαλαίου κίνησης» αναφέρεται στα χρηματικά ποσά που ενδεχομένως δανείζεται η επιχείρηση από πιστωτικά ιδρύματα (τράπεζες κ.λπ.), ή εξοικονομεί από μη διανομή κερδών, ή συγκεντρώνει από αύξηση των ιδίων κεφαλαίων της. Σε κάθε περίπτωση, ο «δείκτης» Κεφάλαιο Κίνησης, όπως καταρτίζεται από τον συνδυασμό στοιχείων του Ενεργητικού και του Παθητικού, είναι το σημείο που θα καθορίσει τα δεδομένα για την λήψη της απόφασης χρηματοδότησης της επιχείρησης.

Η επιχείρηση οφείλει να διατηρεί επαρκείς χρηματικούς πόρους για να πληρώνει τους λογαριασμούς που εμφανίζονται. Όταν η επιχείρηση δεν τα καταφέρει στον τομέα αυτό σημαίνει ότι έχει εξαντλήσει τη ρευστότητα της και βρίσκεται σε πολύ δύσκολη χρηματοοικονομική κατάσταση. Η ειρωνεία είναι ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβαίνει ακόμη και όταν η επιχείρηση αποφέρει ικανοποιητικά κέρδη κατά τη συγκεκριμένη περίοδο.

Όταν εξαντλούνται τα μετρητά, το μάνατζμεντ της εταιρείας χάνει τη δύναμη ν’ αποφασίζει ελεύθερα και ανεξάρτητα. Κάποιος εξωτερικός παράγοντας, όπως κάποιος ανικανοποίητος πιστωτής ή μια τράπεζα που δεν έχουν εξοφληθεί τα δάνειά της, θ’ αποφασίσουν για την τύχη της εταιρείας.

Η τύχη της μπορεί να είναι πτώχευση, αναγκαστική ανασυγκρότηση ή συνέχιση των δραστηριοτήτων της με διαφορετική μορφή. Η πραγματικότητα είναι ότι η διοίκηση έχει χάσει την εξουσία. Είναι επίσης πιθανό οι ιδιοκτήτες να έχουν χάσει ολόκληρη την επένδυσή τους.

Ίσως κάποιος ρωτήσει: «Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνουν όλα αυτά, εφόσον τα κέρδη είναι ικανοποιητικά;». Η απάντηση είναι : «Και όμως συμβαίνουν», για πολλούς λόγους.

Μεγάλη είναι η σημασία της ορθής καταχώρισης και της ομοιόμορφης εμφάνισης των οικονομικών στοιχείων στις λογιστικές καταστάσεις. Με βάση αυτές, είναι δυνατόν να καταρτισθούν δείκτες, τόσο από τα διαρκή δεδομένα των λογιστικών χρήσεων της επιχείρησης, όσο και από τα συγκριτικά στοιχεία των υπολοίπων επιχειρήσεων του επιχειρηματικού κλάδου, στον οποίο αυτή ανήκει.

Για να έχουμε μια καλή εικόνα της κατάστασης θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι κατάλληλοι συγκριτικοί δείκτες που μπορεί να προέρχονται από διάφορες πηγές, όπως ιστορικά στοιχεία, καταστάσεις λογαριασμών και ανταγωνιστών και κάθε είδους δημοσιευμένα στοιχεία. Ένα καθοριστικό μέγεθος στην ολοκληρωμένη κατάρτιση τέτοιων δεικτών, είναι η αριθμητική αξία του Κεφαλαίου Κίνησης.

Το Κεφάλαιο Κίνησης, σχετίζεται εννοιολογικά με το καθαρό Κυκλοφορούν Ενεργητικό . Συνεπώς, για τον προσδιορισμό του, αθροίζονται τα παρακάτω ποσά που αναφέρονται σε υποκατηγορίες του ισολογισμού, στην συγκεκριμένη κατηγορία:

1.  Αποθέματα

2.  Απαιτήσεις (εκτός από το «Κεφάλαιο εισπρακτέο στην επόμενη χρήση»)

3.  Χρεόγραφα

4. . Διαθέσιμα

(Κυκλοφορούν ενεργητικό  = Αποθέματα +Απαιτήσεις +Χρεόγραφα + Διαθέσιμα )

Περαιτέρω, από το άθροισμα αυτό, αφαιρούνται οι  Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις του Παθητικού:
Κεφάλαιο Κίνησης = Κυκλοφορούν Ενεργητικό – Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις > 1 (επιθυμητό αποτέλεσμα).

Η διαφορά αυτή (Κυκλοφορούν Ενεργητικό – Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις) αντιπροσωπεύει την αξία των κυκλοφορούντων στοιχείων του Ενεργητικού της επιχείρησης, που απομένει, αν υποθέσουμε ότι όλες οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις έχουν εξοφληθεί. Είναι δηλαδή, η αξία του κυκλοφορούντος ενεργητικού, που δεν οφείλεται στους, με οποιαδήποτε μορφή, βραχυχρόνιους δανειστές της οικονομικής μονάδας. Εάν το Κεφάλαιο Κίνησης είναι θετικό, όπως φαίνεται από τον ορισμό του, τα εύκολα ρευστοποιήσιμα στοιχεία (κυκλοφορούν ενεργητικό) καλύπτουν τις βραχυχρόνιες υποχρεώσεις με συνέπεια την ικανότητα της επιχείρησης να πληρώνει; χωρίς προβλήματα.

Το (σημαντικά) θετικό Κεφάλαιο Κίνησης υποδηλώνει την επάρκεια και σε ένα βαθμό, την ανεξαρτησία της ύπαρξης των κυκλοφοριακών στοιχείων, σε ότι αφορά βέβαια, τον βραχυχρόνιο δανεισμό και την δυνατότητα εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων της επιχείρησης. Περαιτέρω, η εμφάνιση θετικού Κεφαλαίου Κίνησης, θεωρητικά τουλάχιστον, «επιτρέπει» την άμεση εξόφληση όλων των υποχρεώσεων που «πιέζουν», κατά την τρέχουσα περίοδο.

Σημειώνουμε επίσης, ότι η διαπίστωση σχετικά σημαντικής θετικής διαφοράς των κατηγοριών που προσδιορίζουν το Κεφάλαιο Κίνησης, δημιουργεί στην επιχείρηση τις κατάλληλες συνθήκες για την διατήρηση των αποθεμάτων της, σε ικανοποιητικό βαθμό. Εξ αιτίας του παραπάνω πλεονεκτήματος, ενδέχεται η διοίκηση της οικονομικής μονάδας, να αποφασίσει ευκολότερα την παροχή πιστώσεων προς τους πελάτες της, με στόχο την προσέλκυσή τους και την αύξηση του κύκλου εργασιών της.

Ωστόσο, παρατηρούμε ότι βελτίωση ή αύξηση του Κεφαλαίου Κίνησης, μπορεί να προέλθει από την αύξηση του μακροπρόθεσμου δανεισμού, επειδή τα μακροπρόθεσμα μεγέθη δεν περιλαμβάνονται στον υπολογισμό του. Στην έννοια του μακροπρόθεσμου «δανεισμού» αναφέρεται και η αύξηση των ιδίων κεφαλαίων, με κατάθεση νέων εισφορών από τους μετόχους – εταίρους. Αν ο μακροπρόθεσμος δανεισμός προέρχεται από τράπεζα, θα πρέπει να εκτιμηθεί το κόστος της χρηματοδότησης (επιτόκιο, όροι εξόφλησης, διάρκεια κ.λπ.), ώστε αυτό να εξισορροπηθεί από τα αναμενόμενα οφέλη, λόγω της βελτίωσης της ρευστότητας. Επισημαίνεται ότι ένα μακροπρόθεσμο δάνειο, δημιουργεί μελλοντικές υποχρεώσεις από την καταβολή των τόκων, ή των τοκοχρεολυσίων (αναλόγως), αλλά επιλύει τα προβλήματα ικανοποίησης των άμεσα πληρωτέων, ή των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων της επιχείρησης.

Στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις θα προστεθεί η τοκοχρεολυτική δόση, ή το ποσό των τόκων για την εξυπηρέτηση του δανείου, κατά την τρέχουσα περίοδο και θα επηρεάσει ελάχιστα τον υπολογισμό του Κεφαλαίου Κίνησης , ενώ από το προϊόν της χρηματοδότησης θα καλυφθούν άμεσες υποχρεώσεις.

Η αύξηση της ρευστότητας από την καταβολή νέων εισφορών στο κεφάλαιο της οικονομικής μονάδας, δεν δημιουργεί μελλοντικές υποχρεώσεις, αφού οι ίδιοι οι φορείς καθίστανται και μακροχρόνιοι δανειστές, ρόλο που ούτως ή άλλως, διαθέτουν. Σε μια τέτοια περίπτωση, της αύξησης του κεφαλαίου με νέες εισφορές, θα πρέπει να μην ληφθεί υπόψη το ποσό που ενδέχεται να περιλαμβάνεται στο κυκλοφορούν ενεργητικό, με τον τίτλο «Κεφάλαιο εισπρακτέο στην επόμενη χρήση». Πρόκειται για το μέρος του κεφαλαίου που δεν έχει καταβληθεί και συνεπώς, οφείλεται από τους μετόχους – εταίρους.

Έστω ότι το Κεφάλαιο Κίνησης  της επιχείρησης είναι το θετικό . Η διαπίστωση αυτού του συμπεράσματος αποκτά αξία αν μπορεί να συγκριθεί σε διάφορες χρονικές περιόδους. Είναι προφανές ότι το Κεφάλαιο Κίνησης , διαφοροποιείται τόσο μεταξύ των χρήσεων, όσο και κατά την διάρκεια της χρήσης. Θα πρέπει δε, σε κάθε περίπτωση, να λαμβάνεται το σχετικό αποτέλεσμα, σε συνδυασμό με τους δείκτες ρευστότητας της ίδιας υπό εξέταση περιόδου. Στην προκειμένη περίπτωση, η γενική ρευστότητα της επιχείρησης αναμένεται να είναι μεγαλύτερη της μονάδας (1), εκφράζεται δε σε ποσοστό, ως εξής:

Κυκλοφορούν ενεργητικό / Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις =  %

που δείχνει κατά πόσο  το κυκλοφορούν ενεργητικό είναι  μεγαλύτερο των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων και συνεπώς, κατά πόσο η επιχείρηση μπορεί (θεωρητικά τουλάχιστον) να τις εξοφλήσει .

Η απόλυτη τιμή αυτού του δείκτη δεν έχει τόση σημασία, πολυτιμότερη πληροφορία δίνει η τάση του στην πάροδο του χρόνου.

Ο Δείκτης αυτός μετρά το περίσσευμα των ρευστών κεφαλαίων πάνω από τις τρέχουσες υποχρεώσεις και αντανακλά την τρέχουσα ικανότητα της επιχείρησης να ανταποκρίνεται στην πληρωμή των καθημερινών απαιτητών υποχρεώσεων της. Το πλεόνασμα των κυκλοφοριακών περιουσιακών στοιχείων πάνω από τις τρέχουσες υποχρεώσεις , παρέχει ένα περιθώριο ασφαλείας για τα άτομα που έχουν επενδύσει χρηματικά ποσά στην επιχείρηση.

Βεβαίως, δεν πρέπει να παραβλέπουμε και τον περισσότερο «αυστηρό» δείκτη ρευστότητας, ήτοι αυτόν που καταρτίζεται λαμβάνοντας υπόψη τις ληκτές υποχρεώσεις της επιχείρησης (δηλαδή αυτές που είναι άμεσα πληρωτέες), σε σχέση με τα διαθέσιμα της (μετρητά, καταθέσεις όψης, επιταγές εισπρακτέες – μεταχρονολογημένες πελατών), σε δεδομένη χρονική στιγμή. Είναι επομένως:

Διαθέσιμα = %

Ληκτές υποχρεώσεις

Ο δείκτης αυτός πρέπει να καταρτίζεται με προσοχή και σε συνδυασμό με τις τρέχουσες ανάγκες της επιχείρησης. Σκόπιμο είναι να επισημάνουμε ότι ενδέχεται να είναι (σε δεδομένη στιγμή) χαμηλός (< 1), παρόλο που το Κεφάλαιο Κίνησης της ίδιας περιόδου διαμορφώνεται σε ικανοποιητικά επίπεδα (θετικό).

Μια άλλη σχέση που θα πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά είναι η Σχέση Εισπράξεων και Πληρωμών. Ο χρόνος Είσπραξης θα πρέπει να είναι μικρότερος από τον χρόνο Πληρωμών. Είναι μία αυτονόητη προϋπόθεση η οποία όμως είναι δύσκολη στην εφαρμογή της.

Δείκτης ταχύτητας απαιτήσεων = Καθαρές πωλήσεις/Μέσος όρος απαιτήσεων

Ο παραπάνω δείκτης δείχνει πόσες φορές κατά μέσο όρο εισπράττονται κατά τη διάρκεια της χρήσεως οι απαιτήσεις της επιχείρησης.

Μία αύξηση της ταχύτητας εισπράξεων απαιτήσεων ενδέχεται να δείχνει βελτίωση της ικανότητας εισπράξεως των απαιτήσεων ή αλλαγή στην πολιτική των χορηγούμενων πιστώσεων.

Δείκτης ταχύτητας βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων = Προμηθευτές+Πιστωτές / Μέσο ύψος βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων

Όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα εισπράξεως των απαιτήσεων, τόσο λιγότερα κεφάλαια κίνησης απαιτούνται. Τούτο, διότι μεγάλη ταχύτητα εισπράξεως απαιτήσεων σημαίνει γρήγορη εισροή κεφαλαίων από απαιτήσεις, οπότε τα απαιτούμενα κεφάλαια κινήσεως μπορεί να είναι μικρότερα από ότι σε περίπτωση χαμηλής ταχύτητας εισπράξεως απαιτήσεων.

Μεγάλη ταχύτητα στην είσπραξη των απαιτήσεων σημαίνει μικρότερη πιθανότητα ζημιών από επισφαλείς πελάτες. Απαιτείται συνεχής προσπάθεια για να βελτιώσουμε την ικανότητα της ταχύτητας είσπραξης των απαιτήσεών μας.

Μέση διάρκεια παραμονής των απαιτήσεων στην επιχείρηση = 365 Χ

Μέσο ύψος απαιτήσεων / Καθαρές πωλήσεις

Ο παραπάνω δείκτης δείχνει την μέση διάρκεια της παραμονής των απαιτήσεων στην επιχείρηση δηλ. το χρονικό διάστημα που η επιχείρηση περιμένει για να εισπράξει τις απαιτήσεις της από την στιγμή που πραγματοποιήθηκε η πώληση μέχρι τη στιγμή που αυτή θα μετατραπεί σε μετρητά.

Το χρονικό αυτό διάστημα αφ’ ενός μετρά την αποτελεσματικότητα της διοίκησης της επιχείρησης στην είσπραξη των απαιτήσεών της και αφ’ ετέρου εκφράζει την πιστωτική της πολιτική.

Η μέση διάρκεια παραμονής των απαιτήσεων στην επιχείρηση θα πρέπει να διατηρείται όσο γίνεται μικρότερη, όχι μόνο διότι τα κεφάλαια που δεσμεύονται για την χρηματοδότηση των πωλήσεων έχουν κάποιο κόστος, αλλά διότι έχουν και ένα κόστος ευκαιρίας λόγω του ότι θα μπορούσαν να επενδυθούν αποδοτικά κάπου αλλού.

Μέση διάρκεια παραμονής των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων στην επιχείρηση = Μέσο ύψος βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων / Προμηθευτές+πιστωτές  Χ 365

Ο παραπάνω αριθμοδείκτης δείχνει τον αριθμό των ημερών που οι υποχρεώσεις της επιχείρησης παραμένουν απλήρωτες.

Ο καλύτερος τρόπος προσδιορισμού του χρονικού διαστήματος εισπράξεων των απαιτήσεων και πληρωμών των υποχρεώσεων είναι η ιεράρχηση και η κατάταξη τους ανάλογα με τον χρόνο λήξεως τους που πρέπει να δίδονται από το κατάλληλο software.

Οι δείκτες είναι τα άστρα που καθοδηγούν το μάνατζμεντ των επιχειρήσεων παρέχουν στόχους και τα πρότυπα τους, βοηθούν τη διοίκηση και την κατευθύνεις σε πιο αποδοτικές μακροπρόθεσμες στρατηγικές και προς τις πιο αποτελεσματικές βραχυπρόθεσμες αποφάσεις. Η διοίκηση θα πρέπει να καταλάβει ότι οι δείκτες αντικατοπτρίζουν απλώς ότι συμβαίνει στην πραγματικότητα και ότι εκείνο που πρέπει να διαχειριστεί είναι η πραγματικότητα και όχι οι δείκτες.

Σπουδαίο ρόλο στην επάρκεια ή μη του κεφαλαίου κινήσεως παίζουν η ηλικία της επιχείρησης και η ποιότητα της διοικήσεώς της, καθώς και η κερδοφόρα δυναμικότητά της. Ανεπάρκεια και κακή διαχείριση του κεφαλαίου κινήσεως αποτελεί μία από τις σπουδαιότερες αιτίες πτωχεύσεων. Το Κεφάλαιο Κίνησης αποτελεί έναν δείκτη ευρωστίας της επιχείρησης ή με άλλα λόγια το περιθώριο προστασίας των βραχυχρόνιων πιστωτών της και της ομαλής λειτουργίας της στο παρόν και στο μέλλον.

Τέλος σημαντικό είναι ν’ αναφερθεί ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ της έλλειψης «κεφαλαίου κίνησης» και του να διευθύνεται μια επιχείρηση έτσι ώστε να απαιτείται μικρότερο «κεφάλαιο κίνησης». Το δεύτερο είναι δείγμα καλού μάνατζμεντ.